το κραχ του σήμερα

Κρίση

Ογδόντα χρόνια από το κραχ του 1929 ουδείς αμφισβητεί πλέον ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός βιώνει τη μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση του.

Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: Από το περασμένο καλοκαίρι μέχρι τα τέλη του 2008, τα κεφάλαια που «εξανεμίστηκαν», λόγω της καθίζησης των χρηματιστηρίων, ξεπερνούν τα 25 τρισεκατομμύρια δολάρια. Οπως έχει επισημανθεί, το ποσό αυτό ξεπερνά το 43% του παγκόσμιου ΑΕΠ και κινείται πάνω από το άθροισμα των ΑΕΠ των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και της Κίνας, μαζί! Για να έχουμε ένα συγκριτικό μέγεθος, τα κεφάλαια που χάθηκαν με την κρίση του '29 ισοδυναμούσαν με το 47% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Παρά τα μέτρα στα οποία έχουν προχωρήσει τόσο οι ΗΠΑ και η ΕΕ, όσο και διεθνείς μηχανισμοί (ΔΝΤ, ΕΚΤ κλπ.), η κατάσταση κάθε άλλο παρά αναστρέψιμη δείχνει. Τα «πακέτα» με τα οποία κυβερνήσεις και οργανισμοί τροφοδοτούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις πολυεθνικές, μοιάζουν περισσότερο με λίπασμα στο λαβύρινθο της κρίσης παρά με «γιατρικό».

Η κατάσταση, όπως διαμορφώνεται, έχει ήδη οδηγήσει στην κατάρρευση των θεωριών που αναπτύχθηκαν και αποδείχτηκαν βραχύβιας αξίας όσον αφορά την εξήγηση της κρίσης. Ούτε για φαινόμενο που οφείλεται στην απληστία των «γκόλντεν μπόις», πρόκειται. Ούτε για ντόμινο που περιορίζεται στο χρηματοπιστωτικό τομέα, αφήνοντας ανέγγιχτη τη λεγόμενη πραγματική οικονομία. Ούτε για μια «συνηθισμένη» καπιταλιστική κρίση περιφερειακού χαρακτήρα που θα ξεπεραστεί αν, τάχα, λειανθούν κάποιες πλευρές του νεοφιλελευθερισμού και επανέλθουμε σε συνθήκες «καλού» καπιταλισμού.

Το μέγεθος της κρίσης, η διάρκεια και η έντασή της συνιστά (κάτι που δεν κρύβεται πια) μια καθολική καπιταλιστική κρίση, που τα αίτιά της δε βρίσκονται στην αθέτηση των «ηθικών κανόνων» του συστήματος, αλλά ίσα - ίσα στην εφαρμογή αυτών των καπιταλιστικών κανόνων μέχρι τα ακρότατα όριά τους.

Η ανθρωπότητα ζει τις συνέπειες του κανιβαλικού χαρακτήρα του καπιταλισμού. Ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο» καταγράφει την άποψη πως στην επιδίωξή του για ένα κέρδος της τάξης του 300% δεν υπάρχει έγκλημα που να μην είναι έτοιμος να διαπράξει ο καπιταλιστής, ριψοκινδυνεύοντας ακόμα και να οδηγηθεί στην κρεμάλα. Το έγκλημα, μάλιστα, γίνεται σχετικά ακίνδυνο για τον ένοχο, όταν η θηλιά των καταστροφικών επιλογών του αφορά όχι το λαιμό το δικό του, αλλά κυρίως το λαιμό των εργατών και των λαϊκών στρωμάτων.

Εκείνο το 300% για το οποίο μιλούσε ο Μαρξ, και για το οποίο ο καπιταλιστής είναι έτοιμος να διαπράξει κάθε έγκλημα, είναι η σύγχρονη πραγματικότητα του ιμπεριαλισμού: Τα διαθέσιμα του πιστωτικού συστήματος (καταθέσεις, μετοχές, χρεόγραφα κλπ.) που το 1980 ανέρχονταν στο 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2007 ξεπέρασαν το 350%! Οσο για τα περίφημα «παράγωγα», τον τομέα δηλαδή όπου έσκασε η «φούσκα», η ονομαστική αξία τους μέσα στην τρέχουσα δεκαετία άγγιξε το 600% του παγκόσμιου ΑΕΠ!

Αυτό το «πλασματικό χρήμα» δεν είναι κάτι ανεξάρτητο από τη λεγόμενη πραγματική οικονομία, η οποία θα μπορούσε τάχα μου να ξαναβρεί το δρόμο της «αρετής», μέσω της αφαίρεσης των «καρκινωμάτων» που της προκάλεσαν τα «κακομαθημένα λαμόγια». Είναι τυπική λειτουργία αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον καπιταλισμό, αφού «με την ανάπτυξη του τοκοφόρου κεφαλαίου και του πιστωτικού συστήματος φαίνεται σαν να διπλασιάζεται όλο το κεφάλαιο και, που και που, να τριπλασιάζεται...» (Μαρξ).

Η κρίση, επομένως, είναι το προϊόν μιας απίθανης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, το οποίο πλέον αδυνατεί να βρει διέξοδο, διότι το έδαφος πάνω στο οποίο δημιουργήθηκε προϋπέθετε μια έρημο φτώχειας και ανείπωτης εκμετάλλευσης των λαϊκών στρωμάτων. Γεγονός που ισοδυναμεί με πλήρη αδυναμία των τελευταίων να βγουν από την απόλυτη και σχετική εξαθλίωση στην οποία οδηγήθηκαν και συνακόλουθα προκαλεί μια άνευ προηγουμένου κρίση αδιανέμητης υπερπαραγωγής.

Ως εκ τούτου, πρόκειται για μια κρίση του καπιταλισμού στο σύνολό του, και όχι κάποιων πλευρών του. Είναι κρίση που αφορά το σύστημα εκ θεμελίων. Και που αναδεικνύει ότι ένας τρόπος υπάρχει για το ξεπέρασμα αυτής της κρίσης: Το ξεπέρασμα, η ανατροπή του ίδιου του καπιταλισμού. Αλλος τρόπος για να μπει τέρμα στην αιτία της κρίσης, που δεν είναι άλλη από τη μονοπώληση του παγκόσμιου πλούτου από την ολιγαρχία, δεν υπάρχει.

του Ν. Μπογιόπουλου